284 kilometer langs de Schelde

Op 28 juni 2016 liet ik mij naar de bron van de Schelde brengen, in het Franse dorpje Gouy-Le-Câtelet. We reden voorbij de kerktoren, en voorbij de Rue d’Anvers, en volgden de steenweg tot er aan onze linkerkant in de glooiende velden een weg naar een bosje leidde. In dat bosje ontspringt de rivier, er staat een standbeeld en een handvol monniken hebben in de Middeleeuwen een soort kademuur gemetst. We dronken rode wijn en aten Franse kaas.

De bron van de Schelde werd in 2009 voor de helft aangekocht door het havenbestuur van Antwerpen. De stad bezit de oneindige blaas om de economische stroom te verzekeren. Ik bottelde een fles terwijl het bronwater ijskoud in mijn enkels priemde. Het begin van de rivier heeft een ingetogen schoonheid — het water is klaar, kristalhelder, zuiver. Daarna nam ik afscheid van mijn gezelschap en ging ik alleen op pad. 

Ik volgde 11 dagen lang de Schelde tot in Antwerpen, een tocht van 284 kilometer. De meeste mensen doen het per fiets, maar ik ging te voet. Als Stadsdichter van Antwerpen wilde ik de waterloop controleren op onregelmatigheden en oneffenheden, en over mijn wandeling een Stadsgedicht schrijven. Het zestig pagina’s tellende prozagedicht verscheen uiteindelijk in mijn boek ‘Contact’. Hieronder volgen enkele fragmenten. 

Dit was mijn weg.

Wandelen van Gouy naar Vaucelles (16 kilometer)

Aan de rechterkant van de rivier loopt een smal bospaadje tussen hagen. Voorbij Gouy ligt er naast de kleine Schelde ook het kanaal de Saint-Quentin met een mooi pad langs. Achteraf heb ik spijt dat ik de Abbay de Vaucelles niet heb bezocht. Ik sliep in de Ferme de Bonavis aan de Route Nationale, waar Mozart ooit ook nog verbleef (lieu-dit Bonavis, 59266 Banteux, Frankrijk, 03.27.78.55.08, contact@bonavis.fr) maar er is ook Ferme de Montecouvez (Hameau de Montecouvez, CREVECOEUR SUR ESCAUT, 03.27.82.02.01). 

“Ik overnacht in een tot pension omgebouwd postkantoor waar de zesjarige Mozart op 8 december 1763 heeft verbleven op weg naar Parijs. De uitbaatster laat me in haar knipselmap een kopie van de brief van zijn vader lezen. ‘We zijn deze ochtend vertrokken uit Bergen, en het was nog licht toen we in Bonavis aankwamen.’”

Een wandeltocht van Vaucelles naar Hordain (22 kilometer)

Ik heb een klein beetje vals gespeeld door van Masnières te liften naar Cambrai, maar vanuit de stad stapte ik stevig door naar Hordain, aan het befaamde Bassin Rond waar veel water samenvloeit en de Schelde de allure van een echte rivier krijgt. Overnachting in La Fleur des Champs (75 Chemin des Sources, 59111 Hordain, Frankrijk, +33 3 27 34 84 45, toucheboeufch@gmail.com)

“Ik word ingehaald door een mankende man — zijn ene voet staat in een knik. De angst overspoelt me dat hij me in het water zal duwen. Ik ben minder beweeglijk en sterk, hij neemt me bij mijn rugzak vast en slingert me de rivier in, ik lig verstrikt in de wierstaarten te verzuipen, mijn kleren zuigen zich vol met het donkere stinkende water, ik ben zwaar, mijn rugzak is een molensteen, ik moet me losgespen, ik zal afdrijven, opgezwollen en witbleek als een dikbuikige dolfijn aanspoelen, men zal mijn lijk met een reddingshaak uit het water trekken, ik zal uit al mijn openingen lekken en stinken naar de dood. Maar de man passeert me geluidloos, we wisselen slechts beschaamde blikken uit.”

• 

Van Hordain naar Valenciennes wandelen (25 kilometer)

Er loopt een pad op de rechteroever (Chemin de L’Escaut) waar je helaas de afvalpijpen van de suikerbietenindustrie erbij moet nemen. Cambrai kan je links laten liggen, maar het stadje Valenciennes is de moeite waard om halt te houden. De rivier gaat een stukje ondergronds in de stad, maar ik heb ze teruggevonden tussen de vuilniscontainers achter een fastfoodrestaurant in Valenciennes. Ze springt uit een kelder in een schimmig steegje. Er liggen karton, puinafval en flessen in het enkeldiepe stroompje.

“Ik word achtervolgd door bedelaars en dronkaards. Ik probeer mij te anonimiseren in de schaarse menigte door het avondeten te vervangen door wijn. Mislukt ga ik op mijn bed in Hôtel Notre Dame liggen en luister naar de kletterende stortregen tegen de glasramen.”

Van Valenciennes naar Mortagne du Nord (25 kilometer) 

Een van de mooiste stukken om te wandelen, op de linkeroever, grotendeels in een groene omgeving. Halverwege een uitgebrand autowrak tegengekomen. Aan het stemmige dorpje Fresnes-sur-Escaut maakt De Schelde een bocht van 90 graden. Ik sta op de brug en kijk naar het naderende onweer. Ik overnacht in een postzegelkamer van het postzegelhotelletje L’AUBERGE du BORD des EAUX.

Salon de réception, HOTEL, Restaurant,
23 rue du commandant Chaumonot
59158 MORTAGNE du NORD
Tel : 03.27.23.76.45 Fax: 03.27.47.85.28 
Port : 06.67.02.96.94

Email : auberge@aubordeseaux.com

“Ik storm als een ram door het landschap van Fresnes-sur-Escaut, Notre-Dame-au-Bois, Mortagne-du-Nord. De geur van dood hooi, stro en kaalgeschoren ooien, wolken van dondervliegjes.”

Van Mortagne du Nord naar Spiere (30 kilometer) 

Ik steek ongemerkt de Frans-Belgische grens over bij het vervallen douanekantoor van Bléharies. Vanaf de Belgische grens begint een betonnen jaagpad (soms op beide oevers) dat niet ophoudt tot we in Antwerpen zijn. Ik overnacht in het sympathieke Vlaamse dorp Spiere waar de Chinese wolhandkrabben uit de sluis aan land kruipen. De Chinese wolhandkrabben meren aan als verstekeling met het ballastwater van Aziatische boten en overspoelen Europa. Maar in Spiere-Helkijn is geen Aziatisch restaurant te vinden om de Chinese wolhandkrabben te serveren. Gefrituurd zijn ze erg lekker als snack, maar ook in de soep.

“Ik ga zwijgzaam over de taalgrens. Tot hier luisterde de rivier naar de naam Escaut, maar voortaan zal ze voor de rest van haar leven met een andere mond praten en Schelde heten.”

Wandelroute van Spiere naar Oudenaarde (26 kilometer)

Door het bekende landschap van de Ronde van Vlaanderen, maar het voordeel van langs de Schelde wandelen is dat je geen heuvels doet. Het waren de pittigste dagen met 30 kilometer en 26 kilometer, tussen de enorme ruisende wilgen, maar de beloning was het Leopold Hotel in Oudenaarde. 

Leopold Hotel Oudenaarde
De Ham 14
9700 Oudenaarde 

“Ik moet noteren dat takken in het water bijna altijd dieren zijn, en dieren in het water bijna altijd takken.”

Van Oudenaarde naar Gent (30 kilometer) 

Tweede en laatste keer vals gespeeld. Om mijn benen te sparen vanuit de sluis voorbij Oudenaarde meegelift met een boot, tot in de jachthaven van Merelbeke. Daarna nog een heel stuk wandelen langs de gekanaliseerde Schelde in Gent en de dode tij-arm van de historische Schelde, tot aan Hotel Lepelbed in Melle. 

Hotel Lepelbed
Brusselsesteenweg 100
9090 Melle

“Ik zoek op welke vissen er in de Schelde zwemmen: het watervarken, de blauwbandgrondel, de griezel, de bliek, de rivierprik, de ansjovis, de katvis, de platvis, de baars, de brasem, de stekelbaars, de haring. Kinderen vissen op paling, men vangt bot, voorn, sprot, schol en tong. Een viswinkel, vissen met holle ogen op cocktailijs. Snoekbaars, zegt de visser met de zilveren tand. Ik vang snoekbaars.”

Wandelen van Gent naar Berlare (23 kilometer)

Voor Gent is de Schelde rechtgetrokken voor de scheepvaart, maar na Gent begint ze voor het eerst echt te meanderen en is het gedaan met de eentonigheid. Hier begint de Zeeschelde, de getijderivier waar eb en vloed zich nog altijd laten voelen, ook al zijn we zowat honderd kilometer van zee verwijderd. Overnachting in Cosy Cottage bij Berlare, Dendermonde. 

COSY COTTAGE
Eegene 38 
9200 Dendermonde (Oudegem) 

“Ik loop onder bruggen door, de wereld raast boven mijn hoofd voort. Het verkeer heeft geen weet van mijn aanwezigheid in het geraamte van autowegen. De werelden van duizenden keer onderweg zijn.”

Wandelroute van Berlare naar Sint-Amands (23 kilometer) 

Iedereen weet dat dit de mooiste etappes langs de kronkelende Schelde zijn. De bekroning is het dorp Sint-Amands met het museum en de graftombe van Emile Verhaeren. Vraag naar de boom die in een onverklaarbare lus is gegroeid. 

Overnachting bij:

Frans en Lut De Smedt;
Hekkestraat 24
2890 Sint-Amands
Telefoon: +32 (0) 52.33.65.67
E-mail: achterdedijk@skynet.be

“Ik ontmoet op de parking bij de brug van Dendermonde een melker die zijn sportduiven loslaat om te oefenen, hij gooit ze vanuit zijn kruis in de lucht, waarna ze met een buiteling uit het zicht verdwijnen. Ik mag er geen loslaten van hem, ze zouden naar het verkeerde huis vliegen.”

Van Sint-Amands naar Rupelmonde (20 kilometer)

Ik heb de linkeroever gevolgd, maar je kan evengoed naar de rechteroever, of zelfs halverwege afwisselen dankzij het veer. Mooie jaagpaden langs bosrijk gebied. 

“Ik vraag de veerman welke oeverkant zijn voorkeur heeft. De linkerkant of de rechterkant. Hij kijkt verbouwereerd. De linkerkant, zegt hij dan. Omdat daar zijn huis staat.”

Wandelroute van Rupelmonde naar Antwerpen (22 kilometer)

Het begint mooi, met nieuwe natuur- en overstromingsgebieden op de linkeroever van Basel en Kruibeke, maar dan moet je helaas een stuk omlopen langs industriegebied en een legerdomein. Voor het eerst kan je een stuk niet vlak naast de Schelde lopen. Een pintje op Linkeroever en dan door de voetgangerstunnel naar Antwerpen. Wie dan nog brandstof in de benen heeft loopt nog twee dagen door naar de zeemonding in Nederland. Ik ben op bed gaan liggen.

“Ik kleed mij in de laatste bocht bij Hoboken om tot stedeling. De zon strijkt mijn witte hemd. Ik haal mijn zwerversvuisten uit mijn zakken.”